Niezależnie jednak od naszego stosunku do majątkowych umów małżeńskich, nie można zaprzeczyć, iż umowy te zyskują w Polsce na popularności. Być może słusznym pozostaje zarzut, iż ich powodzenie wynika często z asekuranckiego i do bólu zracjonalizowanego podejścia dzisiejszych partnerów do łączących ich relacji. W mojej opinii wynika ono jednak przede wszystkim ze zwiększającej się szczęśliwie świadomości, iż nie jesteśmy już skazani na wspólność majątkową małżeńską i wszelkie, niekoniecznie bezpieczne dla nas, konsekwencje majątkowe z niej wynikające.

I. Czym jest intercyza? Intercyza to umowa małżeńska majątkowa, zawierana wyłącznie w formie aktu notarialnego. Może być zawarta przed, jak i po zawarciu związku małżeńskiego.

II. Jakie ustroje majątkowe można wprowadzić w stosunkach małżeńskich przy pomocy intercyzy? Pamiętajmy, iż w polskim systemie prawnym rozróżniamy 4 ustroje majątkowe małżonków – jeden ustawowy (stosowany automatycznie z mocy ustawy) i trzy umowne (wprowadzane świadomą decyzją małżonków o zawarciu stosownego aktu notarialnego).

Ustrój ustawowy – to wspólność majątkowa małżeńska, zwana dalej ustrojem wspólności.

Ustroje umowne – to:

1. Ustrój rozszerzonej wspólności majątkowej małżeńskiej, zwany dalej rozszerzoną wspólnością;

2. Ustrój ograniczonej wspólności majątkowej małżeńskiej, zwany dalej ograniczoną wspólnością;

3. Ustrój rozdzielności majątkowej małżeńskiej, zwany dalej rozdzielnością Jeśli w dniu ślubu małżonkowie nie posiadają ważnie zawartej intercyzy, z chwilą zawarcia związku małżeńskiego, z mocy ustawy objęci zostają automatycznym działaniem ustroju wspólności (o wspólności majątkowej małżeńskiej jako ustroju ustawowym opowiemy w odrębnym artykule, dziś zajmijmy się ustrojami umownymi).

Zawarcie intercyzy przed ślubem uchroniłoby ich zatem od automatycznego podlegania wspomnianemu, ustrojowi wspólności. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie późniejszej rezygnacji z ustroju wspólności, poprzez zawarcie intercyzy w okresie trwania ich małżeństwa. Dzięki tak zawiązanej umowie małżeńskiej majątkowej – małżonkowie w drodze świadomego wyboru, będą mogli zadecydować o zastosowaniu w swych stosunkach, jednego z trzech ustrojów umownych.

III. Na czym polegają ustroje umowne? Dla lepszego zobrazowania istoty trzech wymienionych wyżej ustrojów umownych, wyobraźmy sobie trzy obszary majątku: Obszar I – należy do pierwszego z małżonków, Obszar II – do drugiego z nich, Obszar III – jest obszarem wspólnym. Standardowo – czytaj wg. ustroju wspólności ustawowej, Obszar I i II (majątki osobiste każdego z małżonków oddzielnie) obejmowałyby wszystko to, co małżonkowie nabyli przed zawarciem małżeństwa, a dodatkowo także m.in. darowizny, spadki lub zapisy nabyte przez każdego z nich (o ile darczyńca lub zmarły spadkodawca nie zastrzegli, że ich wolą pozostawało darować coś obojgu małżonkom), dalej także odszkodowania za szkody na ciele, nagrody za osobiste osiągnięcia każdego z małżonków, dochody z praw autorskich itp. Wymienione tu przedmioty w typowym ustroju wspólności należałyby do każdego z małżonków z osobna. Każdy z nich także zachowałby prawo do samodzielnego rozporządzania nimi bez zgody drugiego z współmałżonków. W ustroju wspólności Obszar III (wspólny), obejmowałby natomiast wynagrodzenie za pracę. lub dochody z działalności zarobkowej każdego z małżonków dochody z funduszy powierniczych oraz dochody ze składników majątku wspólnego (np wspólnego sklepu lub warsztatu prowadzonego przez małżonków).

W ustroju rozszerzonej wspólności majątkowej – do Obszaru nr III (czyt. majątku wspólnego im obojgu) małżonkowie „dokładają” dodatkowe składniki swych majątków osobistych.

Przykład: Jan przed ślubem z Małgorzatą otrzymał od rodziców działkę zabudowaną domem mieszalnym. Działka i dom stanowiły majątek osobisty Jana, zarówno przed ślubem, jak i po zawarciu małżeństwa (zgodnie z opisaną już wyżej zasadą – w typowym, startowym ustroju wspólności, to co nabyte przed ślubem, należy do każdego z małżonków z osobna!). Małgorzata czuła się jednak niekomfortowo z mieszkaniem „u Jana”. Jan postanowił włączyć dom wraz z działką do wspólnej puli majątku obojga małżonków. Jan i Małgorzata zawarli u notariusza intercyzę rozszerzającą wspólność ustawową.

W ustroju ograniczonej wspólności majątkowej – z Obszaru nr III (czyt. majątku wspólnego małżonków) odejmujemy określone składniki i dodajemy je do majątku osobistego jednego z nich (odpowiednio do Obszaru nr I lub II).

Przykład: Anna i Michał nabyli dom letniskowy wraz z działką górską za czasów małżeństwa. Michał zmuszony jest wyjechać za granicę w celach zawodowych, na dłuższy czas. Chciałby zabezpieczyć Annę finansowo na czas jego nieobecności. Postanawia więc „zrezygnować” ze swojego udziału we współwłasności domku wraz z działką na rzecz Anny i uczynić ją, ich wyłączną właścicielką. Anna i Michał zawieraj w tym celu u notariusza umowę ograniczonej wspólności majątkowej.

W ustroju rozdzielności majątkowej – Obszar nr III (wspólnych składników majątku obojga małżonków) przestaje istnieć. Istnieją tylko Obszary I i II,  każdy z małżonków posiada na wyłączność swą własną pulę majątku i sam tylko za nią odpowiada.

Przykład: Ela i Jacek są małżeństwem od 7 lat. Ostatnio ich pożycie przestało układać się prawidłowo. Ela obawia się, że jej małżeństwo z Jackiem może nie przetrwać tej próby. Nadto, otrzymuje co i rusz informacje o ty, iż Jacek trwoni ich małżeńskie pieniądze i zaciąga drobne pożyczki na własne cele. Ela chce uchronić się od konsekwencji finansowych braku odpowiedzialności Jacka i zabezpieczyć na przyszłość. Nakłania Jacka na zawarcie umowy rozdzielności majątkowej.

IV. Konsekwencje zawarcia intercyzy: Wśród typowych konsekwencji zawarcia umowy majątkowej przez małżonków, wymienić można:

– w przypadku ograniczenia wspólności majątkowej – brak odpowiedzialności małżonka za składniki, które przeszły z majątku wspólnego do majątku osobistego drugiego z małżonków (np dom, samochód) – o ile jednak w chwili zawierania umowy strony nie widziały już o wierzycielu, który dochodzi spłaty zadłużenia obciążającego ten składnik (czynność ta nie może być podjęta z pokrzywdzeniem wierzyciela, w przeciwnym razie zostanie uznana za bezskuteczną w stosunku do niego);

– w przypadku rozdzielności – brak jakiejkolwiek odpowiedzialności majątkowej jednego z małżonków za składniki wchodzące do majątku osobistego drugiego z małżonków (z zastrzeżeniem interesu wierzyciela o którym mowa wyżej);

– w przypadku rozszerzenia wspólności majątkowej – powstanie odpowiedzialności małżonka za składniki, które przeszły z majątku osobistego drugiego z małżonków do majątku wspólnego obojga spośród nich;

Pozdrawiam, Adwokat Dagmara Jagodzińska